انواع شوره سر و راههای درمان آن
نقش ژنتیک در بروز شوره سر:
بیماران دچار شوره به طور معمول یک تاریخچه فامیلی مثبت با مشکلات مشابه را گزارش می‌دهند که نشان دهنده ژنتیکی بودن بیماری است. این بیماری ممکن است به صورت پوسته‌های نازک روغن یدر پوست سر نوزاد وجود داشته سپس در دوران بچگی کاهش یابد و در دوره بلوغ و جوانی برگردد و پس از آن به طور ناگهانی ظاهر شود. بعضی از مطالعات فزایش دیگری را در فعالیت شوره سر در دوره میانسالی نشان داده‌اند.
مکانیزم ایجاد شوره سر:
در پوست سر به طور طبیعی در اثر لایه لایه شدن طبقه شاخی آن، لایه‌های شاخی قدیمی جدا شده و لایه‌های جدید جایگزین می‌گردند. در حالت عادی این سلول‌ها ظرف 20_30 روز مراحل رشد خود را طی کرده و از سطح پوست به صورت سلولهای مرده به بیرون ریخته می‌شوند. در صورتی که این روند به شکل غیر عادی تسریع گردد تعداد سلولهای مرده افزایش یافته و همراه با چربی و ترشحات دیگر پوست تشکیل شوره سر را می‌دهند. بنابراین شوره سر در اثر جدا شدن سلولهای خارجی پوست سر به وجود می‌آید و باید نسبت به درمان عارضه شوره سر اقدام کرد. وقتی شوره گسترش پیدا کند و مناطق وسیع‌تری از پوست بدن را درگیر کند و یک پاسخ التهابی نیز با آن همراه شود درماتیت سبورئیک ایجاد میشود.
علل اصلی ایجاد شوره سر:
بررسی‌ها نشان می‌دهد شوره سر در نتیجه عوامل اصلی زیر ایجاد میشود:
سبوم
مالاسزیا
التهاب
ترشح بیش از حد سبوم:
سبوم یک ماده چربی است که توسط غدد سباسه ساخته شده و بر روی پوست ترشح میشود. سبوم یک مایع روغنی به رنگ زرد روشن است. سبوم مخلوطی از تری گلیسیرید، اسیدهای چرب، استرهای موم، استرهای استرول، کلسترول و اسکوآلن آن است.
سبوم پوست ومو را در مقابل آن محافظت میکند و مانع از خشک شدن شکنندگی و ترکیدن آنها میشود.
اما ترشح بیش از حد سبوم باعث برخی مشکلات پوستی از قبیل شوره درماتیت سبورئیک و جوش و آکنه میشود. تری گلیسیریدهای موجود در سبوم توسط باکتری‌ها و قارچ‌های روی پوت شکسته شده به مونوگلیسیرید و اسیدهای چرب آزاد تبدیل میشود. اسیدهای چرب آزاد نقش کلیدی در افزایش سرعت تکثیر سلولهای پوست سر د ارند. از طرفی دیگر ترشح بیش از حد سبوم یک محیط ایده‌آل برای رشد مخمر مالاسزیا فراهم میکند و شرایط را برای ایجاد شوره و درماتیت سبورئیک مستعد میکند. یکی از آنزیم‌هایی که نقش مهمی در افزایش چربی پوست دارد، آنزیم 5آلفا_ردوکتاز است. این آنزیم در تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون نقش ایفا میکند.
دی هیدروتستوسترون اثرات مختلفی بر روی بدن دارد که از جمله آنها می‌توان به هایپرپلازی خوش خیم و سرطان پروستات، ریزش موی سر مردانه، پرمویی بدن، تغییرات پس از بلوغ در پسران، آکنه، شوره و درماتیت سبورئیک اشاره کرد. در حقیقت دی هیدروتستوسترون با تأثیر بر روی غدد سبابه باعث افزایش ترشح چربی پوست میشود که همانطور که اشاره شد چربی بیش از حد پوست نیز از عوامل مهم در بروز شوره و درماتیت سبورئیک است.
مخمر مالاسزیا:
مخمر مالاسزیا یک بخشی از فلور طبیعی پوست است. ابعاد این مخمر در حدود 5 میکرون است و به شکل کپسول‌های پزشکی است. به دلیل اینکه این مخمر، یک میکروارگانیزم چربی دوست است، در مناطقی از پوست که ترشح چربی (سبوم) زیاد است، مثل غدد سباسه مخصوصا در سینه، پشت بدن، صورت و پوست سر یافت میشود. این مخمر توانایی هضم متابولیک تری گلیسیریدها و اسیدهای چرب داخل سبوم را داراست.
اگرچه گونه‌های مالاسزیا بخشی از فلور طبیعی پوست انسان هستند اما تحت شرایطی می‌توانند تکثیر بیش از حد کرده و ایجاد بیماری‌های پوستی کنند. از جمله مهم‌ترین بیماری‌های پوستی که توسط گونه‌های مالاسزیا ایجاد می‌شوند عبارتند از:
شوره
درماتیت سبورئیک
پیتریاسیز ورسیکولور
فولیکولیت مالاسزیا
گونه‌های مالاسزیا آنزیمی به نام لیپاز تولید می‌کنند. این مخمرها از لیپاز برای تجزیه سبوم استفاده کرده و ماده مرکبی به نام اسید اولئیک (یک اسید چرب) تولید می‌کنند. این اسید وارد سطحی‌ترین لایه پوست سر میشود و روند تغییر سلولهای پوست سر (تکثیر بیش از حد این سلول‌ها) را در افراد مستعد تسریع کرده و در نهایت شوره سر تشکیل میشود. این مخمر باعث خارش و پوسته پوسته شدن ناحیه مبتلا میشود. از جمله مهم‌ترین گونه‌های مالاسزیا که در ایجاد شوره و درماتیت سبورئیک نقش دارند عبارتند از مالاسزیا فور فور، مالاسزیا گلوبوزا و مالاسزیااوالی.
التهاب:
در اثر فعالیت بیش از حد مخمر مالاسزیا سیستم ایمنی بدن به این مخمر و متابولیت‌های وابسته به آن واکنش نشان می‌دهد که این امر از یک سو باعث فراخوانی نوتروفیل‌ها به محل و از طرف دیگر باعث فعال شدن سیستم کمپلمان میشود. همزمان با این وقایع رهاسازی سایتوکاین‌های التهابی صورت می‌گیرد که نتیجه آن ایجاد یک پاسخ التهابی در محل رشد مخمر است که با قرمزی و آزردگی پوست همراه است. گونه‌های مالاسزیا موجب تحریک تولید سایتوکاین‌های متفاوتی می‌شوند.
البته همانطور که پیشتر بیان شد در شوره‌های خفیف پاسخ التهابی دیده نمی‌شود ولی در انواع شدید شوره و درماتیت سبورئیک پاسخ التهابی وجود دارد.
پیشگیری از بروز شوره سر
پیشگیری از بروز شوره سر-نمی‌توان از شوره سر پیشگیری قطعی بعمل آورد. اما برای به حداقل رساندن شدت یا دفعات شعله‌ور شدن بیماری شوره سر می‌توانیم از روشهای زیر استفاده کنیم.
1- اگر پوست سر خارش زیادی داشت، هرگز آنرا با ناخن نخارانید چرا که این کار ممکن است باعث ایجاد عفونت گردد؛ در عوض از نوک انگشتان برای این کار استفاده کنید.
2-روزهایی که هوا خیلی سرد، بادی، و یا آفتابی شدید است، اگر می خواهید برای مدت زمان طولانی در فضای آزاد باقی بمانید، کلاه نرم و راحتی به سر بگذارید.
3-در محلی که هستید از یک مرطوب کننده هوا استفاده کنید تا هوا مرطوب شود.
4- مصرف رنگ مو و محصولات حالت دنده مو که در آنها الکل به کار رفته است را محدود کنید چرا که مصرف الکل سبب خشک شدن موها می شود.
5-به اندازه کافی از ویتامینها به خصوص گروه B در رژیم غذایی خود استفاده کنید.این ویتامین از بروز شوره سر جلوگیری میکند.
6 - برس زدن مرتب موها در درمان شوره سر اهمیت زیادی دارد زیرا سبب میشود که جریان خون سریعتر شود و سلول‌ها تغذیه شوند.هر شب پیش از رفتن به رختخواب با یک برس مویی، موهای خود را از جهات مختلف برس بزنید،به طوری که در حدود صدبار برس روی سرتان حرکت کند و در تمام نقاط خون را به جریان بیندازد. شانه کردن مرتب موها بویژه در هوای آزاد و تمیز تاثیر بسیاری در درمان شوره سر دارد. زیرا این کار موجب افزایش جریان خون و سلولهای بافت پوست سر میشود. همچنین می‌توانیدبرای افزایش گردش خون در سر، پوست آنرا با نوک انگشتان خود به صورت دایره ای ماساژ دهید.
7 -اگر میزان شوره سر زیاد نیست و در حد متوسط قرار دارد، می توانید روزی یک بار موهای خود را با شامپوی معمولی بشویید. با این کار تقریباً تمام شوره سر از بین خواهند رفت. سعی کنید از شامپوهای معمولی و یا شامپو بچه استفاده کنید. شامپوهایی که قدرت پاک کنندگی بالایی دارند، پوست سر را خشک کرده و موجب می شوند که میزان شوره سر بیشتر شود.
8 -رعایت رژیم غذایی:درصورتی که شوره سر در اثر بدغذایی باشد رژیم غذایی مناسب برای آن توصیه میشود.پرهیز از خوردن چربی‌های حیوانی، پرهیز از زیاده‌روی در مصرف شیرینی‌ها ، شکلات ، آجیل ، غذاهای سرخ شده و پر ادویه و غذاهایی که روی آنها فرایندهایی انجام گرفته مثل انواع کنسروها و قهوه غلیظ سلامت را به موها باز می‌گرداند. خوردن سبزیها و میوه‌ها و مواد پروتئین‌دار به مقدار فراوان برای درمان شوره سر توصیه میشود. غذاهایی که ویتامینهای A ، E ، B و پروتئین به حد کافی دارند، از شوره سر جلوگیری می‌کنند.
درمان شوره سر
درمان سنتی شوره سر:درمانهای مختلفی توصیه شده است که موثرین آنها شامل موارد ذیل میباشد :
* شب هنگام، دو قاشق غذاخوری پودر تخم شنبلیله را درآب خیس کرده و صبح روز بعد آنرا به تمام کف سر بمالید و پس از نیم ساعت میتوانید آنرا بشویید.
* روش دیگر درمان شوره سر ،استفاده از آب تازه لیمو ترش است که بعد از آخرین شستشو سر و آبکشی، یک قاشق غذاخوری از آنرا به کف سر بمالید.
* استفاده از چغندر به خصوص نوع سفید رنگ آن، به نحوی که پس از جوشاندن مقداری از چغندر در آب و پس از صافی نمودن جوشانده هرشب سر را با آن ماساژ دهید.
* درمان طبیعی دیگر برای شوره سر سرکه سیب است. برای معالجه موهایتان را باسرکه سیب ماساژ دهید.اسیدهای طبیعی،سلولهای مرده را از سر جدا میکند. پس از چند دقیقه سرتان را با شامپو بشوئید.
برای درمان طبی شوره سر:برای رفع شوره مختصر سر میتوانید از شامپوهای طبی ضدشوره از جمله سلنیوم سولفید، کتوکونازول، پیریتنیوم زینک (پریتیون روی) و انواع شامپوهای پلی‌تار و شامپوهای آنتی سپتیک مانند شامپو ستاولون و نیز لوسیون‌های نرم‌کننده پوست استفاده کنید.
مقالـات
